Onlangs kreeg ik de vraag wat je kan doen als je hond opeens gaat platliggen. Dit komt best vaak voor, in verschillende situaties. Je hond gaat bijvoorbeeld platliggen op straat wanneer hij tijdens het wandelen een andere hond ziet aankomen. Of denk aan de hond die plat gaat liggen wanneer jij of andere mensen hem benaderen.
Als we het hebben over gedrag, dan moeten we een duidelijk onderscheid maken tussen:
- Gedrag waarbij de hond echt de keuze maakt om een bepaald iets te doen. Dit zijn de situaties waarin we training gaan toepassen.
- Gedrag waarbij de hond in overlevingsmodus gaat en puur uit reflex handelt. Hierbij onderscheiden we vier overlevingsstrategieën, de vier f’en. Fight, flight en freeze zijn over het algemeen wel bekend. Daarnaast is er ook nog de fiddle about, ook wel fidget genoemd.
Platliggen en gewoon geen beweging meer in je hond krijgen, zien we ook bij puppy’s. Tijdens de wandeling gaan ze op een bepaald moment zitten, ze beginnen wat rond te kijken en dan is het gedaan. Bij puppy’s gaat het echter nog niet zozeer om een freeze-reactie, maar is het eerder een manier om aan te geven: amai, ik moet het even verwerken want er komt nogal veel op mij af en ik kan het niet meer handelen.
Dit is iets anders dan de hond die echt gaat platliggen op straat als er een bepaalde prikkel (een andere hond, een auto, een fiets …) nadert, of thuis als er bezoek op de hond afgaat en deze in elkaar duikt. In dat geval is het heel vaak een freeze-respons.
Let wel; ik zeg “heel vaak” want zoals we weten, is gedrag geen exacte wetenschap, dus het is moeilijk om een conclusie te trekken die op elke hond van toepassing is. Maar de mensen die deze vraag instuurden, hebben een ras dat al wat aanleg heeft om iets sneller in die overlevingsmodus te schieten. Naast het typische platliggen, beschreven ze ook staren én de klassieker die het afmaakt: als de prikkel blijft komen, ging de hond op een bepaald moment naar die prikkel toe springen (je ziet ook honden die dan beginnen te blaffen, in de lijn happen of zelfs zullen aanvallen etc.). Dit is het punt waarop die hond denkt: o shit mijne freeze werkt hier niet, hmm, ja ik moet iets anders verzinnen om je weg te jagen of om de bedreiging onschadelijk te maken.
Meestal is dat een gevolg van de overlevingsreactie, dit wil zeggen dat die hond zich in die situatie best oncomfortabel voelt.
En dan is het écht essentieel om te gaan kijken naar welke zaken, welke situaties, en in welke contexten je hond dit gedrag vertoont.
Dit geeft je namelijk heel veel info over wat je hond moeilijk vindt, maar daarnaast — en nu komt even de koude douche, so sorry — wil dat ook heel vaak zeggen dat je alle subtiele communicatie hebt gemist of genegeerd en hij zodanig gestrest is dat hij overschakelt naar een van de vier f’en. Want een hond gaat niet zomaar in overlevingsmodus, daar zitten normaal gesproken wel wat stapjes tussen.
Deze mensen vroegen ook wat ze daaraan kunnen doen. Wel, even heel cru gesteld, maar op dat moment: niet veel. Je bent al te laat, je hond zit al over zijn stressdrempel en is al aan het reageren. Je kan eventueel nog proberen om hem met voertjes weg te lokken, maar ook daar zal het overlevingsmechanisme in de weg zitten. Op het moment dat dit in werking treedt, werkt eten inzetten niet meer werken, werkt straffen of belonen niet meer … Dit zijn allemaal zaken die op dat moment niet levensnoodzakelijk zijn voor de hond en dus door het lichaam worden onderdrukt.
Wat kan je dan wél doen: in de toekomst goed gaan kijken naar die subtiele communicatie want je hebt sowieso een aantal signalen gemist!
Ik hoor bijvoorbeeld vaak: “mijn hond liep mooi mee aan de lijn, er komt een andere hond in beeld en opeens begint mijn hond in de kant te snuffelen, maar hij had de hond nog niet eens gezien”. O jawel! Dat is een van die subtiele signalen die je waarschijnlijk gemist hebt. En als je op dat moment kon ingrijpen, je hond kon afleiden en hem meenemen uit die context … dan ben je op tijd en kan je je hond daar effectief in begeleiden.
Als hij al is gaan platliggen of als een zot staat te blaffen en trekken aan de lijn, tja dan ben je al te laat. Het enige wat je dan nog kan doen, is ervoor zorgen dat jij als hondenouder, als veilige haven, niet nog meer spanning gaat toevoegen.
Ga je hond dan ook alsjeblieft niet straffen, begin niet tegen hem te roepen, sleur hem niet mee. Dat heeft absoluut geen zin!
Meer nog, zo creëer je voor je hond nog een extra spanningsbron. Hij heeft al af te rekenen met wat in zijn ogen een levensbedreigende situatie is, en dan wordt zijn steun en toeverlaat ook nog eens kwaad op hem. Ja dat helpt niet bepaald … dan wordt die situatie voor je hond nóg lastiger want oei ik zie een hond en straks wordt mijn baasje weer kwaad of straks gaat mijn nek weer pijn doen. Je hond legt echt niet de link met wat hij op dat moment heeft gedaan. Nee, hij legt de link tussen ik zie een andere hond en mijn eigenaar wordt kwaad waardoor die andere hond nóg gevaarlijker wordt in de perceptie van jouw hond.
Geloof me vrij, de kans dat je daarmee het gedrag gaat oplossen is vrij klein. De kans dat het erger wordt is vrij groot. ???? Moest het toch lukken om je hond op die manier eruit te krijgen en op die manier een langdurige verandering te bekomen, dan zit je eigenlijk nog met een groter probleem. Als jij op zo’n momenten nog meer bedreiging, spanning of pijn gaat toevoegen, dan is het logisch dat zijn overlevingsreactie nog feller wordt, want pijn is een bedreiging voor de overleving. Een conflict kan namelijk leiden tot een dodelijke verwonding, en is dus met andere woorden ook een bedreiging voor zijn overleving.
Wat wél mogelijk is, én dit is het schrijnende, is dat wanneer je hond in een overlevingsreactie gaat en het alleen maar erger wordt, hij het op een bepaald moment gewoon zal opgeven. Dat wil zeggen, en denk hier maar eens heel goed over na, dat je hond op dat moment geen strijd meer inzet om te overleven. Dat hij de dood als een mogelijk aanvaardbaar gevolg ziet!!
Dat is absoluut niet oké! Ik hoop dat je dat inziet.
Dit wordt ook wel aangeleerde hulpeloosheid genoemd. Hier hebben we meer over geleerd door een experiment waarbij één deel van de vloer in een ruimte onder stroom werd gezet en het andere gedeelte niet. Een eerste groep honden kreeg enkel toegang tot het gedeelte dat onder stroom stond en kreeg elke keer een schok toegediend. Die honden leerden op den duur dat wat ze ook deden, die schokken bleven komen en ze er niet aan konden ontsnappen. Uiteindelijk bleven ze gewoon liggen en ondergingen de situatie.
Daarna stelde men ook de andere kant van de ruimte open. Het enige wat de honden moesten doen om de schokken te vermijden, was over een vrij lage barrière springen. Toen stelde men vast dat de honden die hadden geleerd dat ze er gewoonweg niet onderuit konden, zelfs geen moeite deden om over die barrière te komen. Ze hadden geleerd dat hun overlevingsinstinct hun niet kon redden, dat ze de situatie gewoon moesten ondergaan, en zij gaven het letterlijk op.
Een tweede groep honden, die deze leerervaring voordien nog niet had gekregen, kregen één schok toegediend en schoten al over die barrière, naar het deel van de ruimte waar de vloer niet onder stroom stond. Hun overlevingsinstinct zorgde ervoor dat ze zichzelf in veiligheid brachten.
Dit is in grote lijnen het principe van de strafgerichte manier van opvoeden of ‘trainen’: de hond zodanig veel pijn doen en hem zodanig vaak in een situatie brengen en op een zodanige manier dat hij onmogelijk weg kan. Als hij probeert hier tegenin te gaan, wordt er met een stroomband of slipketting of rukken aan de lijn nog extra pijn toegediend, waardoor die hond het op den duur ook effectief gewoon opgeeft en hij dus in het straatje van de aangeleerde hulpeloosheid terechtkomt.
Vergis je niet, dat is een staat van depressie. Als dit bij mensen gebeurt, worden ze behandeld met medicatie etc. maar bij honden gaan we daar om de een of andere reden net naartoe werken omdat het dan aan de buitenkant lijkt alsof we een heel rustige hond hebben terwijl de hond eigenlijk alleen maar heeft geleerd: in die situatie, in die context, kan ik er toch niets aan doen en ook al voel ik me rotslecht … jammer!
Dit is dus absoluut niet the way to go. Geweld met geweld bestrijden is nooit de oplossing.
Wat gaan we dan wél doen?
Eerst moet je leren om die vroege tekenen, die subtiele signalen, bij je hond te herkennen. Dat is echt nummer 1. Daarna kan je beginnen trainen op die associatie en ga je proberen de reactie “ik zie een hond, oei oei, ik ga dood en moet mezelf verdedigen” om te buigen naar “ah ik zie een hond, hey mama, heb je het gezien, we hebben een andere hond gezien, leuk hé!” Dát is waar we naartoe willen.
Je moet hier ook realistisch zijn. Heb je een hond die héél fel uitvalt en héél erg in die overlevingsinstincten gaat, een heel sterke negatieve associatie heeft met een bepaalde prikkel, en dit misschien al jarenlang, dan kan je niet verwachten dat hij opeens de meest sociale hond op de planeet zal worden en met alles en iedereen zal overeenkomen.
Als men dan vraagt “hoe krijg ik dat daar volledig uit?”, dan zeg ik “nooit!” Maar we kunnen die beleving voor die hond wel wat gaan aanpassen en hem leren dat er andere manieren zijn om met spanning om te gaan.
Zeg ik dat het onmogelijk is om dit te bereiken? Nee. Maar vind ik dat je het mag verwachten van je hond? Ook niet. Ik vind dat je daar met een open mind moet gaan instaan; bijvoorbeeld zeggen: “Oké, we gaan proberen om onze hond te helpen, en een leuk eindresultaat is dat we rustig kunnen gaan wandelen, dat we weten wat we kunnen doen op het moment dat we een andere hond zien, dat we onze hond daarmee kunnen helpen en dat we ervoor kunnen zorgen dat hij zich beter voelt in die situaties. En hopelijk kunnen we hem zover krijgen dat hij die andere hond gewoon compleet negeert en hij gewoon doorstapt.”
Dat vind ik een beter doel om naar te streven dan: “Ja, hij moet vanaf nu heel sociaal worden en maar met alles en iedereen spelen”. Je verwacht van mensen ook niet dat ze met alles en iedereen overeenkomen, dus kan je dat van je hond eigenlijk ook niet verwachten.
Conclusie; als je hond gaat platliggen:
- Stap 1: Leer zijn subtiele signalen herkennen.
- Stap 2: Schakel professionele hulp in om je hond te leren hier op een andere manier mee om te gaan, een veel constructievere manier, waardoor hij ook kan bereiken wat hij hoopt te bereiken.
Wil je meer leren over deze subtiele signalen en de overlevingsinstincten bij je hond? Hier ga ik veel dieper op in in mijn online cursus Kickstart Jouw Hondentaalkennis, met vier uur aan cursusmateriaal.
Als je aan de slag wil gaan met het uitvalgedrag van je hond, dan zou ik echt aanraden om eens te gaan kijken naar het groepsprogramma Relaxing & Training Reactivity, want daar gaan we heel diep in op al die mechanismen. Niet alleen de theorie erachter komt aan bod, we gaan ook echt kijken naar wat je hier in de praktijk aan kan doen en hoe je jouw hond hier specifiek mee kan helpen.
Dat was het voor vandaag.
Ik hoop uiteraard dat je er veel aan hebt gehad. Please do share als je andere mensen of honden kent die hier ook iets aan zouden kunnen hebben want deze kennis moet verdorie meer verspreid worden. Het wordt écht tijd dat we honden leren zien zoals ze zijn!
Have a nice day!