Kan je een dominante hond hebben? Wat heeft de moderne wetenschap daarover te zeggen?

Op televisie, in tijdschriften, op websites van trainers enz. is er veel te vinden over dominantie, roedels en roedeltheorieën, hiërarchie en sociale structuur bij honden. Maar hoe zit het nu? En wat heeft dat met training of opvoeding te maken?

Dominantie

Om te beginnen kunnen we ons de vraag stellen: wat is dominantie?

Dominantie is eigenlijk een uitdrukking van de relatie tussen twee individuen op een bepaald moment én t.o.v. een bepaalde resource of bron.

Voorbeeld: Max en Snoopy zijn twee honden. Ze leven samen in een sociale groep, oftewel, een gezin.
Max vind het rode speelgoedje zeer belangrijk, het is zijn lievelingsspeeltje. Snoopy hecht heel veel belang aan eten.
Nu komt het… Max zal dus dominant zijn over Snoopy als het op toegang tot en gebruik van het speelgoedje aankomt.
MAAR… Snoopy zal dominant zijn over Max als het op toegang en opeten van snoepjes komt.

Dominantie is dus iets heel specifieks tussen 2 individuen en zal betrekking hebben op een bepaalde bron.

Een “dominante hond” op zich bestaat dus niet. Het is geen beschrijving van een karaktereigenschap, maar beschrijft alleen de waarde dat de hond hecht aan een bepaald iets. Zo kan je wel een hond hebben die op bepaalde momenten bij bepaalde bronnen dominant is t.o.v. een andere hond, als het over toegang of controle van die bepaalde bronnen gaat.

“Dominantie als karaktereigenschap is niet alleen complete nonsens, het is ook nog eens enorm schadelijk voor de manier waarop wij met honden omgaan.”

Hiërarchie of rangorde

De bijhorende hiërarchie of rangorde wordt dan ook vaak niet volledig waarheidsgetrouw weergegeven…

Rangorde en hiërarchie zijn niet zo rechtlijnig als bepaalde televisieprogramma’s, trainers of artikels laten uitschijnen. Zoals besproken is dominantie een variabel gegeven. Hier kan het concept van rangorde bij honden bij aansluiten…

Qua sociale structuur is een roedel het best te vergelijken met een familie.
Je hebt de moeder en de vader, ook gekend als het “alfa” paar. Dan heb je het nageslacht, nl. de jongen. Eens de jongen oud genoeg zijn kan het zijn dat ze weg gaan om hun eigen roedel te starten. Zoals bij mensen kan je dat vergelijken met een bepaalde hiërarchie. Je moet immers ook niet je ouders de les gaan spellen denk ik? 😉

Maar ook zoals het goede ouders zou beamen, dwingen ze hun positie niet af door geweld, dwang, angst of intimidatie, maar bekomen ze die positie door “ouder” te zijn.

Leiderschap heeft dan ook niets met dwingen en absolute heerschappij te maken, maar alles met verantwoordelijkheid nemen, zorgen voor, het goede voorbeeld zijn en grenzen stellen.

Van waar komt het dan?

Ha! Dat is een goede vraag!

In 1920 werkte een wetenschapper, Konrad Lorenz, met vogels. Die man bleek ook toevallig honden te hebben. Als etholoog onderzocht hij het gedrag van vogels en honden en gebruikte daarbij de rangordetermen.

In de jaren ’40 werd er nog verder onderzoek gedaan naar het gedrag van wolven, de sociale structuur enz. De wetenschapper Rudolf Schenkel maakte ook gebruik van dezelfde termen in de beschrijvingen van het gedrag van wolven. Hij liet ook uitschijnen dat het gedrag van wolven, en het gedrag van honden, de gedomesticeerde afstammeling van de wolf, enorm op elkaar zouden lijken… Hierover onderaan meer…

In 1970 bevestigde David Mech de theorie van Schenkel i.v.m. sociale hiërarchie, dominantie en een sterke competitie tussen wolven in zijn boek, “The wolf: the ecology and behavior of an endangered species”. Dit boek werd zeer populair en vormde mede de basis voor de gekende “dominantie-theorie” waarbij er regels moeten gelden om te voorkomen dat de hond tot de positie van “alfa” in het gezin probeert op te klimmen.

Ettelijke jaren gingen voorbij en er werden verder uitgebreide studies en onderzoeken gedaan naar de sociale structuur en werking binnen een roedel.

In 1999 nam David Mech zelf afstand van het gehele “alfa” concept. Hij schreef een artikel waarin hij zelf een aantal theorieën en het “alfa” concept weerlegt….

In 2003 werden deze nieuwe inzichten in wolvengedrag gebundeld in het boek: “Wolves: Behavior, ecology and conservation”.

Wat ging er mis?

In de eerste onderzoeken werden een paar fouten gemaakt die geen correct beeld schepten van hoe een wolvenroedel werkelijk in elkaar zit.

1. De wolven die bestudeerd werden leefden in gevangenschap. Die voorwaarde op zich verandert al de hele dynamiek binnen een groep. Waar een individu normaal gezien bij de roedel zou weggaan en het territorium zou verlaten, kon dit nu niet. Dit zorgde voor frustratie, gevechten en agressie.

2. De wolven die bestudeerd werden waren eigenlijk geen roedel…
Een roedel is een familie, het zijn verwante wolven, waar soms een niet-verwante enkeling wordt opgenomen. De bestudeerde groep was een samenraapsel van niet-verwante wolven, wat ook de dynamiek weer enorm verandert.

3. Het territorium was te klein.

4. Er waren te weinig bronnen aanwezig.
Een te klein gebied met te weinig middelen zorgt sowieso voor wrevel en problemen.

Kortom: je kan het vergelijken met een groep mensen die in een klein lokaal worden opgesloten gedurende een week met 1 brood…
Wat zal je zien?
Dominantie – Concurrentiestrijd voor voedsel en overleving – Agressie – …
Die situatie gebruiken om de samenleving of structuur binnen een gezin te definiëren zou niet bepaald waarheidsgetrouw zijn…

Wil jij weten hoe je je hond kan helpen ontspannen?

Download dan hier mijn gratis mini gids met 10 tips om je hond te helpen ontspannen.

Wolven vs honden

Deze theorieën zijn allemaal heel fijn… Maar wat heeft dat met onze honden te maken?

De gedragswetenschap van wolven is al jaren de maatstaf om gedrag bij honden te verklaren. En ook hier knelt het schoentje…

Wolven en honden qua gedrag vergelijken is zoals apen en mensen vergelijken.
Apen en mensen hebben dezelfde voorouders. Honden en wolven hebben ook dezelfde voorouders. Honden zijn afstammelingen van de “oerwolf”, zoals de hedendaagse wolf ook een afstammeling is van de “oerwolf”.

De "oerwolf"

De “oerwolf” heeft zich duizenden jaren geleden (over de exacte oorsprong is nog geen uitsluitsel…) opgesplitst.

Sommigen gingen dichter bij de mens wonen en ondergingen een domesticatieproces.
De boeren en landbouwers hadden gedomesticeerde wolven die bij hen leefden en waarmee ze samenwerkten.
De overgebleven, “wilde” wolven, waren echter een bedreiging voor het vee en werden genadeloos opgejaagd en afgeslacht. Die overgebleven wolven konden alleen overleven door mensen te vermijden en uit te weg te gaan. Daardoor werden zij schuwer.

De gedomesticeerde wolf, waar onze honden afstammelingen van zijn, werd steeds socialer naar mensen toe en hun voortplanting werd door mensen geleidelijk aan meer en meer gecontroleerd. Als we naar het uiterlijk van sommige hondenrassen zoals mopshonden, chihuahua’s enz. kijken, zien we duidelijke verschillen met de wolf…

De wilde wolf, waar de huidige wolven afstammelingen van zijn, werd steeds schuwer naar mensen toe en werd uit hun territorium verdrongen. Ook zij vertonen verschillen qua uiterlijk en DNA met de “oerwolf”.

Het spreekt voor zich dat deze beide afsplitsingen niet zo enorm veel meer gemeen hebben qua gedrag, sociale structuur, uiterlijk enz.
Wolven leven in familieverband terwijl onze honden meestal in sociale groepen leven die niet aan elkaar verwant zijn. Het gedrag van de ene soort bestuderen en zomaar overnemen voor de andere soort is dus niet zo verstandig.

Wat is nu eigenlijk het probleem?

Deze manier van denken, nl. in termen van dominantie en hiërarchieën kan zeer schadelijk zijn voor onze relatie met honden, de manier waarop we met hen omgaan en vooral: hun welzijn.

Deze manier van denken die bijna uitsluitend op misverstanden is gebaseerd, zorgt ervoor dat openbare mishandeling wordt goedgepraat.
Honden worden met stroplijnen, elektrische schokbanden, “corrigerende tik”s” enz. in bedwang gehouden. Al deze middelen, de manier waarop deze honden fysiek mishandeld worden, zijn in deze gedateerde theorie gerechtvaardigd en zelfs nodig om een “leiderspositie” af te dwingen.

De wetenschap heeft echter, los van dominantiemodel-denken, bewezen dat training en leren door beloningsgerichte technieken niet alleen betere, maar ook betrouwbaardere resultaten oplevert.

Waar de hond voordien werd gedwongen en geïntimideerd om te doen wat wij hen opdroegen, kiest de hond er bij deze, wetenschappelijk onderbouwde manier, zelf en met veel plezier voor om te doen wat we hen vragen.

“De openbare mishandeling van onze honden, die binnen die theorie de norm is… DAT is het probleem met die manier van denken.”

Wat is er dan te zien als je hond voor je loopt, of als eerste de deur uit wil?

In 1 woord: enthousiasme… Ofwel is het omdat je hond 4 poten heeft en gewoon een sneller wandelritme heeft, ofwel heeft hij iets lekkers geroken wat hij van nader wil bestuderen, ofwel is ‘ie gewoon zeer enthousiast om erop uit te trekken.

(Opgelet: afhankelijk van het gedrag kunnen er ook andere motivaties aan de basis van bv trekgedrag liggen – maar die hebben ook helemaal niets met dominantie te maken… 😉 )

Wat betekent het als je hond op de zetel gaat liggen terwijl jij dat al verboden hebt?

Kort door de bocht gezegd (en ja, ook hier kunnen meerdere motivaties aan de basis liggen, maar in het algemeen komt het hier wel op neer…)

OFWEL: heb je de huisregels nog niet duidelijk gemaakt aan je hond. Daarmee bedoel ik dat je hond het nog niet begrepen heeft. Je zit waarschijnlijk met een vertaalprobleem…
OFWEL: honden zijn opportunisten. Als je zelf de keuze had: een houten plank of comfortabel bed, welke zou jij kiezen? 😉

Het is ook zo dat onderzoek heeft aangetoond dat sommige honden liever in de hoogte gaan liggen om zich veiliger te voelen. En de zetel… is een hoogte.

Kritisch denken, aub...

Wat is eigenlijk de boodschap?

Ongeacht wat een trainer, hondenprofessional, gedragstherapeut, vriend, kennis, instructeur, lesgever of wie dan ook, je probeert wijs te maken: blijf kritisch denken.
Neem niet zomaar dingen over, maar stel je hier vragen bij.

De laatste 30 jaar is er veel verandert in onze kennis over hondengedrag.

Het internet staat vol met informatie over recente inzichten, onderzoeken en kennis over hondengedrag. Verdiep je hierin en vorm je eigen beeld en mening.
Tot de jaren ’90 riep heel hondenland hetzelfde: jij moet de roedelleider zijn, de baas over je hond en je moet die positie afdwingen. Ondertussen zien we heel wat andere uitspraken het internet en sociale media overnemen. Dit komt doordat steeds meer mensen de wetenschappelijke informatie onder ogen krijgen en openstaan om het oude gedachtegoed vaarwel te zeggen.

Het is eigenlijk heel opmerkelijk en tegelijkertijd zeer jammer om te constateren dat er sinds de jaren 40 voor onze honden veel is verandert in de manier waarop wij met hen omgaan. In 1936 is terug te vinden hoe de training van onze honden werd beschreven in een boek van Dale Carnegie. Hij verwees naar zijn vriend die een hond aan het trainen was en daarbij beschreef hij hoe die vriend zijn hond liefkoosde, prees en het een versnapering gaf. Meer nog… Hij schreef: “neen, nieuw was dit natuurlijk niet. Zo trainen trainers al eeuwenlang“.

EEUWENLANG werden dus honden getraind met voedsel… En sinds de jaren 40 moeten honden dit opeens doen voor onze mooi ogen of omdat ze anders “dominant” worden? 😉

Nieuwe kennis, wetenschappelijke evolutie en kritisch denken

De beroepsverenigingen, zoals o.a. the Association of Professional Dog Trainers, roepen hondeneigenaren op om waakzaam te zijn. Ze publiceerden op hun website zelf een artikel in verband met dominantie en rangorde bij honden zodat klanten bekwame en geschoolde trainers direct zelf kunnen herkennen. Dat artikel vind je HIER.

Ook de APBC (Association of Pet Behaviour Counsellors) schreef een artikel over dominantie om leden en klanten te wapenen tegen ondeskundige adviezen.

Vertoont jouw hond gedragsproblemen en sta je open voor een wetenschappelijk correcte manier van handelen?
Neem zeker contact op via info@pawsintouch.be of boek je gratis gesprek en we gaan samen aan de slag.
Een gratis en vrijblijvend gesprek kan je HIER boeken.

Wil je hier meer over weten en hoe je met het gedrag van jouw hond aan de slag kan?

In de nieuwe online cursussen kom jij alles te weten over waarom je hond doet wat hij doet én wat jij NU al kan doen!

De professionals die zich qua kennis bijscholen op vlak van hondengedrag en de wetenschappelijke inzichten leren kennen werken op basis van vertrouwen, beloningsgericht en werken op de band tussen jou en je dier. GEEN ENKELE geschoolde professional werkt nog op basis van angst, intimidatie of stress omdat de bewezen gevolgen TE ernstig zijn.

Cesar... Met wat humor... 🙂

Referenties

Dawkins, R. (1989) The Selfish Gene (new edition). Oxford, Oxford University Press.
Mech, L.D. (1970) The Wolf: Ecology and Behavior of an Endangered Species. Minnesota, University of Minnesota Press.
Mech, L.D. (2008) Whatever happened to the term Alpha wolf?
Mech, L.D. (1999) Alpah Status, Dominance and Division of Labor in Wolf Packs. Canadian Journal of Zoology, 77 (8): 1196-1203
Mech, L.D. & Boitani, L. (2003) Wolf social ecology. 1-34 in Mech, L.D.&Boitani, L. Wolves: Behavior, Ecology and Conservation. Chicago, University of Chicago Press.
Parker, G.A. (1974) Assessment strategy and the evolution of animal conflicts. Journal of Theoretical Biology. 47. 223-243
Bradshaw, J.W.S., Blackwell, E.J.&Casey R.A. (2009) Dominance in domestic dogs – useful construct or bad habit? Journal of Veterinary Behavior: Clinical Applications and Research. 4 (3) 135-144.
Bradshaw, J.W.S., Blackwell, E.J.&Casey R.A. (2014). Dominance in domestic dogs – A response to Schilder et al. (2014) Journal of Veterinary Behavior: Clinical Applications and Research, Volume 11, January – February 2016, Pages 102 – 108.
Peres-Guisado, J. & Munoz-Serrano, A (2009). Factors linked to dominance aggression in dogs. Journal of Animal and Veterinary Advances. 8 (2) 336-342.
Elsheikha, H.M.&Rossano M.G. (21st September 2009) Evidence-based approach is wise. Veterinary Times.
Miklosi, A. (2007) Dog behaviour, evolution and cogniton
Schilder, M.B.H., Vinke, C.M., van der Borg, J.A.M. (2014). Dominance in domestic dogs revisted: useful habit or useful construct? Journal of Veterinary Behavior: Clinical Applications and Research, Volume 9, issue 4, July – August 2014, Pages 184-191.