Denk jij dat een beloningsgerichte opvoeding betekent dat er geen grenzen gesteld worden en geen leiding of structuur gegeven wordt? Think again!
Een tijdje terug was ik in gesprek met iemand over mijn werkwijze en visie. Ik werk op een positieve en beloningsgerichte manier waarbij welzijn voorop staat. “Goh”, zei deze persoon, “ik weet niet of dat voor mij kan werken. Ik wil namelijk wel grenzen kunnen aangeven en dat hele positieve mankeert voor mij aan structuur.”
WOW, ik viel zowat van m’n stoel….
Om de ene of andere reden is een positieve en beloningsgerichte werkwijze gelijk komen te staan met “flower power” en een “vrije opvoeding”, namelijk honden altijd maar hun eigen gangetje laten gaan en nooit “neen” zeggen. Als jij dat ook denkt: keep reading!
Een hond kan je een beetje vergelijken met een peuter. Stel je voor als je hem effectief zijn eigen gangetje zou laten gaan en effectief nooit “neen” zou zeggen? Het nieuwe “Wild West” zou een feit zijn en ik denk dat je bijhorend een heel erg onzekere hond in huis zou hebben die niet weet waar hij aan toe is.
Grenzen, regels en structuur zijn dus absoluut noodzakelijk! Jij bepaalt uiteraard nog steeds wat je hond mag of niet mag. Maar het grootste verschil tussen de traditionele (zeg maar ouderwetse) manier van met honden omgaan (de roedelleider theorie) en een moderne en beloningsgerichte methode zit hem in de manier waarop je die regels en grenzen aangeeft.
What gives?
Doet je hond iets wat hij van jou niet mag? Of voert hij een commando niet uit? Dan zou je eerste vraag moeten zijn: waarom doet hij datgene wat hij doet? Waarom voert hij dat commando niet uit?
Voorbeeld: de hond gaat niet zitten als de eigenaar dat vraagt.
Bij een traditionele manier van omgaan met honden zou de hond absoluut moeten gaan zitten omdat jij het zegt. Waarom hij niet gaat zitten wordt niet eens bekeken en de hond wordt met zijn kont op de grond geduwd. Zitten zal hij!
Bij een moderne en positieve manier van omgaan met honden wordt in de eerste plaats de vraag gesteld: “waarom voert hij het commando niet uit?”. Gedrag wordt gestuurd door allerlei processen en is zoveel complexer than meets the eye. Er ligt altijd een emotie en/of teveel stress onder. Het uitzoeken van waarom de hond een commando niet uitvoert is de eerste taak. Stel dat je hond niet gaat zitten omdat dit pijn doet… Is dat niet de moeite om uit te zoeken in plaats van hem zomaar op de grond te duwen?
Een ander voorbeeld: grommen
Grommen gezien vanuit de verouderde roedelleider theorie wordt als ongewenst gedrag bekeken waarbij moet worden opgetreden. Als een hond gromt naar jou als eigenaar kan jij denken “ik mag dit niet toelaten, dit is ongewenst gedrag en dat moet ik direct afstraffen.”
Bij een moderne visie gaan we opnieuw op zoek naar de oorzaak van het gedrag. Waarom gromt de hond? Is er iets gebeurd? Voelt hij zich bedreigd of heeft hij pijn? En als hij zich bedreigd voelt, van waar komt dit dan? Maar vooral: wat kunnen we doen om ervoor te zorgen dat de hond zich beter voelt.
Voorbeeld: je hond gromt naar jou uit angst.
Stel je nu voor dat hij dit doet omdat hij bang is voor jou. Hij is bang dat je hem zal pijn doen en verdedigt zichzelf door te grommen. Grommen is een waarschuwingssignaal waarmee hij aangeeft dat hij zich niet goed voelt. Hij vraagt je om alstublieft de afstand te vergroten want hij vreest dat je hem pijn zal doen. Dit is net enorm conflictvermijdend! Hij wil niet bijten… Hij doet er op dat moment alles aan om het conflict te vermijden. Hij geeft heel duidelijk aan dat hij zich bedreigd voelt en wil jou duidelijk maken dat hij zo bang is, dat als jij hem verder bedreigd, hij kan overgaan op duidelijkere communicatie, zoals een beet.
Jij ziet je hond naar je grommen en denkt gelijk: “dit pik ik niet!” en straft je hond voor het grommen. Je denkt dat je dit niet kan toelaten omdat je hond zo de plak zou beginnen zwaaien.
Maar wat gebeurt er eigenlijk op dat moment? En wat doet dat eigenlijk met je probleem, nl. je hond die naar jou gromt?
Je hond gromt omdat hij bang is voor jou. Je straft hem dan omdat hij gromt.
En guess what?
Je hond wordt dus nog banger voor jou en kan steeds sneller en heftiger beginnen reageren op jou. Het kan zelfs zodanig escaleren dat je de eigen woonkamer of tuin niet meer in kan omdat je hond zodanig bang is geworden dat hij bij het minste contact de aanval inzet.
De term positive reinforcement: wat is dat eigenlijk?
De term “positive reinforcement” of “positief beloningsgericht” verwijst naar de leertheorie. Een leertheorie of leerprincipe is een theoretische benadering van hoe honden leren. Hoe leren honden dingen of hoe zal gedrag toenemen. En omgekeerd: wat bepaalt of gedrag zal afnemen?
De term “positive reinforcement” kan je opdelen in 2 stukjes. “Positive” of positief wil zeggen dat je iets gaat toevoegen. En “reinforcement” of beloning wil zeggen dat daardoor dat bepaald gedrag zal toenemen. Met andere woorden je voegt iets aangenaams toe om daarmee een bepaald gedrag (bv. zitten) te laten toenemen. Zo kan je gedrag sturen.
Maar… Yes, there is a “but”. Alleen maar daarmee werken is NIET voldoende! Dit is enkel en alleen training. Dit is enkel en alleen een leerprincipe. Om gedrag te sturen zal je meer moeten doen dan enkel op tijd en stond een beloning aan goed gedrag hangen. (Over leertheorie kan je binnenkort meer informatie vinden via een online cursus. Meld je hier aan op de wachtlijst als je hiervan op de hoogte wil blijven.)
Daarnaast is welzijn zoveel meer dan alleen gedrag proberen te sturen. Het gaat over de manier waarop je met je hond omgaat. Sta je continu te schreeuwen of praat je “normaal” tegen je hond? Dwing je alles af of mag je hond soms ook zelf eens nadenken? Ga jij bijvoorbeeld voor je hond altijd bepalen wanneer hij moet gaan zitten of liggen? Of mag hij, als je bijvoorbeeld stilstaat, zelf kiezen of hij gaat liggen of blijft rechtstaan? Gooi je hem altijd in het diepe of leer je hem eerst zwemmen in het ondiepe? DAAR gaat het om!
Misbruik en zwemles
Het leerprincipe, of alleszins de naam van het leerprincipe wordt wel eens misbruikt. Ik zal het hier even uitleggen met als voorbeeld een kind dat leert zwemmen. Je kan het kind in het diepe deel van het zwembad gooien en hem vervolgens straffen en uitschelden als hij bijna verdrinkt. Maar je kan tegelijkertijd perfect ook met “positieve beloning” werken door hem iets leuks of een beloning aan te bieden als hij net niet verdrinkt en met moeite boven water blijft. Je werkt dus met straf én met een beloning. Het gedrag, nl. proberen boven water te blijven, zal toenemen. (buiten het feit dat het kind liever niet verdrinkt natuurlijk… 😉 ) Als hij dat niet doet, en dus bijna verdrinkt, straf je hem. Dit is hoe veel trainers ook met honden werken en tegelijkertijd zijn ze ervan overtuigd dat ze op een welzijnsgerichte manier werken. Wel… Sorry… Neen… Dit is niet wat welzijnsgericht werken is.
Ja, je werkt met beloningen… Maar je kijkt niet verder naar alle andere redenen die maken dat het kind wel bijna verdronk. Waarom verdronk het kind bijna? Die vraag wordt niet eens gesteld. Er wordt alleen gekeken naar: hij verdronk bijna. Dat is niet wat ik wil, dat is ongewenst dus hij moet gestraft worden.
De zogenaamde "balanced trainer"
Dit gebeurt bij onze honden dagelijks! Hij trekt aan de lijn omdat hij bang is van andere honden die jullie tegenkomen op wandeling (kindje dat bijna verdrinkt). Er wordt NIET gekeken naar de reden waarom hij aan de lijn trekt (hij is namelijk aan het verdrinken). Er wordt wel gekeken naar dat dit trekken iets is wat niet gewenst is dus wordt de hond gestraft. Als hij dan niet trekt aan de lijn krijgt hij een beloning. Dit gebeurt allemaal zonder te kijken naar hoe de hond zich bij het hele verhaal voelt. De reden waarom dit niet zo effectief is is dan ook simpel: er wordt niet naar de oorzaak gekeken. Er wordt helemaal niets gedaan aan de angst van de hond. Hoe vaak hoor je dan wel deze zin niet: “hij nam zelfs zijn koekje of dat stukje vlees niet aan!” Wel nee… hij verdrinkt… Hij heeft nu wel andere dingen aan z’n hoofd dan een koekje aannemen…
Jammer genoeg zijn er zelfs trainers die denken dat ze positief en beloningsgericht werken enkel en alleen omdat ze beloningen gebruiken. Maar als een hond zou grommen of niet zou luisteren wordt hij wel alsnog aan zijn leiband opgehangen of gestraft…
Best Friends Forever of terror sister?
Dat is totaal niet waar ik voor sta en dat is ook helemaal niet wat “welzijnsgericht” betekent vanuit de wetenschappelijke kennis die we tegenwoordig hebben over honden. Laat je dus niet wijsmaken dat een trainer positief en welzijnsgericht werkt als er tegelijkertijd ook met pijn, intimidatie en angst gewerkt wordt om de hond toch maar te dwingen om te luisteren. Want dat is wat het is: de hond wordt gedwongen om te luisteren, no matter what. Niets samenwerking of leuk samenleven, hallo alleenheerschappij of… Durf ik te zeggen: dominantie…
Dominantie bij honden wordt tegenwoordig ook vaak compleet uit context (Klik hier voor meer informatie). Daarom weten we dat deze manier van omgaan met honden niet ok is.
Een hond verdient echt beter. Ze zijn zo ongelooflijk tolerant, ze willen zo enorm graag met ons samenwerken en willen echt een BFF in ons vinden.
Het hele dominantiedenken en bijhorende handelingen zoals de hond doen schrikken door commando’s te brullen, naar hem te roepen, voorwerpen naar z’n kop te gooien, hem pijn te doen, shock banden te gebruiken, rukjes aan de lijn te geven enz. zijn dan ook compleet onnodig en gewoonweg not fair. Wees dus niet die luie eigenaar die door middel van straffen, pijn of intimidatie de hond dwingt of forceert maar wees die eigenaar die zelf ook tijd en moeite steekt in training. It is only fair…
Hieronder kan je een video zien waarbij Victoria Stillwell langsgaat bij een gezin waar vanuit het oude dominantiedenken “discipline” wordt ingezet en wat daar de gevolgen van zijn.
The less skilled the trainer, the more force is used.
The more skilled the trainer, the less force is used.
Vertrouwen en grommen?
Je wil vast een band met je hond. Maar hoe kan je hond jou vertrouwen als je hem tegelijkertijd straft door pijn, intimidatie of hem enorm bang te maken zodat hij zou luisteren naar ALLES wat jij hem zegt? Honestly… Zou jij zo iemand vertrouwen? Ik niet…
Werk samen met je hond. Doet hij iets niet? Stel jezelf dan eerst de vraag: waarom doet hij het niet? En ga SAMEN aan de slag i.p.v. alles af te dwingen. Trust me, je hond wil niets liever dan met jou samen dingen ondernemen en nieuwe dingen leren of ontdekken. Maar hij wil uiteraard ook een fijne tijd beleven, samen met jou. Je hond wil niet in angst leven en zich continu afvragen wanneer zijn beste maatje weer zijn geduld verliest over iets waarvoor hij trouwens een goede reden had…
Maar anyway:
Een hond gromt of blaft of graaft of whatever niet zomaar. Trust me, er is altijd een goede reden voor.
En zoals gezegd bepaal jij wat je hond wel of niet mag, waar hij gaat en staat, wanneer hij dat doet, om welke manier enz. Jij bepaalt al zoveel in het leven van je hond. Denk er maar eens over na…
- Jij bepaalt wanneer hij opstaat en wanneer hij gaat slapen.
- Jij bepaalt waar en zelfs met wie hij slaapt.
- Jij bepaalt wanneer, hoe en wat hij eet maar ook wanneer en waar hij zijn behoefte kan doen.
- Je bepaalt wanneer, waar, hoe en wat er wordt gedaan qua activiteiten zoals spelen, wandelen, snuffelen, trainen, contact met mensen en andere dieren enz.
- Jij bepaalt waar hij leeft, waar hij ligt, wanneer hij ligt of zit.
- Jij bepaalt welk tempo hij loopt op wandeling, welke richting je uitgaat.
- Je bepaalt waar hij mee naartoe gaat zoals een drukke markt of net een uitstapje met een vriend.
Wilde westen?
Structuur is er zeker in een positieve beloningsgerichte manier van werken en samenleven. Uiteraard! Het is nu ook niet “the wild wild west”. Honden, en mensen ook trouwens, hebben structuur nodig. En jij moet daarvoor zorgen. Het is zeker ok om je hond een stukje te laten voet lopen als je dit uit veiligheidsoverwegingen doet en als hij met regelmaat wel kan snuffelen en vrij kan bewegen. Je kan dit dan in een vast patroon doen: bv. straat A en B is het voet lopen, Vanaf straat C en het bos/park/… is er minder, of misschien zelfs geen, verkeer en mag er gesnuffeld worden. Daar gaat de lijn dan lang. Wat is daar mis mee? Niets! Maar is er structuur? Jazeker!
Maar… Wat als de hond niet voet loopt… Wat als de hond zelfs gaat trekken aan de lijn?
Dan zit het grote verschil dat we bij een beloningsgerichte en welzijnsgerichte manier niet gaan straffen, de hond gaan onderdrukken of dwingen om toch maar voet te lopen. We maken geen gebruik van eventuele hulpmiddelen zoals stroombanden, sliplijnen, rukken aan de lijn enz. We gaan dan kijken naar de oorzaak: waarom kan/wil hij dit niet? Kent hij het principe? Is het niet te moeilijk? Is dit juist aangeleerd? Voelt de hond zich goed of is er een medisch probleem? Is de hond bang van auto’s? En ga zo maar door…
Stel dat de hond bang is van auto’s en je werkt met een sliplijn. Hij wordt gedwongen om toch mee te komen. Dan kan het wel eens zijn dat er na verloop van tijd een uitvallende hond aan het einde van je sliplijn hangt. (Klik hier voor het artikel over uitvallen en klik hier voor het artikel over najagen).
Stel dat de hond bang is van auto’s en je werkt op een positieve en welzijnsgerichte manier. Dan ga je werken aan die angst zodat de hond zich ook in die situaties beter voelt. Duurt dit vele malen langer? Jazeker… Maar je hond zal zich beter voelen.. En guess what? Wanneer je hond zich beter voelt zal het gedrag: namelijk trekken aan de lijn ook verdwijnen. Hij hoeft niet meer te trekken omdat hij niet meer bang is. Dikke win-win lijkt me.
Pootjes likken?
Uiteraard is HET grootste probleem waarom deze werkwijze en manier van denken onder vuur komt door de ouderwetse garde, dat dit niet altijd mogelijk is. Een hond kan zo onzeker of angstig zijn dat hij bij auto’s altijd wat argwanend blijft. Die strakke voet lopen én zorgen dat de hond zich goed voelt kan dan onmogelijk blijken.
Ja, dat is het grootste nadeel van deze manier van denken/werken: niet alles is mogelijk. Maar het is nog vele malen beter voor zowel je hond als zijn gezondheid dan nadien een uitvallende honden te hebben die auto’s najaagt. Of een hond die letterlijk ziek wordt van de stress die hij tijdens z’n dagelijkse wandeling ondergaat. Of een hond die z’n poten kapot likt of bijt omdat hij zo bang of onzeker is geworden.
Het is daarnaast wetenschappelijk aangetoond dat het gebruik van aversieve middelen, zoals een slipketting, stroomband, straf, correcties en dergelijke de kans op agressie of andere zware gedragsproblemen exponentieel verhoogt! Ook komen stressgerelateerde gezondheidsproblemen zoals vachtproblemen (haaruitval, vettige vacht, schilfertjes), maag- en darmproblemen, “allergieën” of jeuk, lichaamsgeur en ga zo maar door veel meer voor bij honden wiens eigenaar straf, pijn of intimidatie gebruikt.
Dit is de reden waarom ik met overtuiging kan zeggen dat een werkwijze waarbij je naar het welzijn van het dier kijkt voor langdurige resultaten zorgt. Je hond wordt niet ziek van de stress, hij kan zich uitdrukken, wordt zelfstandiger en zelfzekerder omdat hij keuzes krijgt, hij krijgt die BFF die naar hem luistert maar tegelijkertijd wel de nodige structuur en grenzen voorziet. Dat lijkt mij best fijn samenleven…
Your call...
It is up to you om te bepalen hoe je met je hond wil omgaan en samenleven.
Maar aub… Laat jezelf nooit wijsmaken dat op een positieve, beloningsgerichte manier met je hond omgaan waarbij het welzijn centraal staat, gelijk staat aan een hond altijd maar z’n zin geven of in chaos vervallen.
Er is wel meer nuance dan dat. 😉
Wil je hier meer over weten en hoe je met het gedrag van jouw hond aan de slag kan?
In de nieuwe online cursussen kom jij alles te weten over waarom je hond doet wat hij doet én wat jij NU al kan doen!
Want to know more?
Hieronder kan je een paar video’s vinden over het effect van het gebruik van straf en aversieve middelen. Een veel voorkomende aandoening is “aangeleerde hulpeloosheid”.
Wil je hier meer over weten en hoe je met het gedrag van jouw hond aan de slag kan?
In de nieuwe online cursussen kom jij alles te weten over waarom je hond doet wat hij doet én wat jij NU al kan doen!
